کد مطلب:43078 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:24

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

تفسير فراز 10و11 خطبة 83 كه در آن امام علي(ع) خداوند را بخشندة هر سود و زيان و برطرف كننده هر حادثة بزرگ ميداند، چيست؟

«مانِحِ كُلِّ غَنيمَهٍ وَفَضْلٍ وَكاشِفِ كُلِّ عَظيمَهٍ وَ أَزْلٍ» [بخشندة هر سود و امتياز است و برطرف كنندة هر حادثة بزرگ و تنگناي حيات]
اين احساس والا كه بخشندة همة امتيازات و منتفي كنندة همة رويدادهاي سخت و بزرگ و باز كنندة همه تنگناهاي حيات خداوند جلّوعلا است، براي كسي كه توانائي فكري براي نفوذ به پشت رويدادها و صور و اشكال و روابط موجودات با يكديگر ندارد، قابل درك و فهم نيست. ولي خداوند ساختمان مادّي و هويّت روحي انساني و رابطة ميان آن دو را چنان قرار داده است كه براي مدّعيان ناتواني از داشتن احساس مزبور جاي عذري نگذاشته است. آن كدامين انسان معتدل و عاقل است كه با اندك توجّه نفهمد كه تمامي حركات و سكنات و پديدههاي حياتي او در مجراي موجوديّتش بدون آنكه از ذاتش بجوشند، بروز ميكنند و در زنجير حوادث هستي بجريان ميافتند، يعني اين ذات انسان نيست كه فاعل مطلق شئون حياتي خود بوده باشد و فاعل مطلق آنها بجز در كارهاي اختياري كه از وي سرميزند خداوند است. حتّي در كارهاي اختياري هم، آنچه كه ميتواند به فعاليّت انسان مستند بوده باشد، نظاره و تسلّط شخصيّت او است به دو قطب مثبت و منفي كار كه حتّي قدرت بر آن نظاره و تسلّط هم مربوط به فاعليّت خداوندي است، بلكه حتّي ميدان كار و وسائل و قدرت نظاره و تسلّط نيز در وجود آدمي از فعل خداونديست. وانگهي چگونگي ساختمان وجودي انسان كه بعضي از اشياء براي او سودبخش و امتياز است و بعضي ديگر ناگوار و ناخوشايند، مربوط به فاعليّت خداونديست. و اين نظر كه تعبيه ساختمان وجودي انسان كه بتواند از سود و لذايذ و پيروزي بر دشواريها برخوردار شود مستند به فاعليّت خداونديست لذا بايد گفت: خدا است كه بخشندة هر سود و امتياز و منتفي كنندة هرگونه رويدادهاي سخت و ناگوار است. از طرف ديگر كدامين لحظه از زندگي را ميتوان در نظر گرفت كه با نظر به ارتباط حيات با همة اجزاء و قوانين هستي لحظة بعدي را با جبر و ضرورت قاطعانه دنبال خود بكشد و آن لحظه را چنان بسازد كه هر چيزي را كه بخواهد براي آن لحظه سودبخش بوده باشد؟! در اين مسئلة بسيار با اهمّيّت نبايد فريب رابطة «علّيّت» را كه ما آن را انتزاع نموده و تا اعماق سطوح هستي گسترش ميدهيم، بخوريم. آري، هيچ معلولي بدون علّت در اين جهان هستي بوجود نميآيد، ولي علّت چيست؟ آيا يك رودخانه كه آب در آن بجريان افتاده است، علّت بوجود آورندة آب است يا رودخانه گذرگاه آن است؟ حتماً رودخانه گذرگاه آب است نه علّت بوجود آورنده آن، وانگهي علّيّت علّتها يعني مثلاً اينكه بايد نطفة انسان حركت كند و انسان را توليد نمايد بكدامين عامل وابسته است.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 13
آية الله محمدتقي جعفري